Na een lange dag werken plof ik op de bank. Ik had mezelf nog zo voorgenomen om actiever te worden, mijn luiheid te overwinnen. Maar op het moment dat mijn kont het bankstel raakt, voel ik de luiheid door mijn aderen stromen. Ik leg me erbij neer.
Niks mis met een keertje lui zijn. Maar het probleem van luiheid is dat het aanstekelijk werkt. Raak je gewend aan passiviteit, aan avonden niets doen, dan wordt het een gewoonte. Het gaat horen bij je identiteit: je gaat jezelf zien als een lui persoon. En dan ga je denken...
- ‘Misschien ben ik gewoon te lui om af te vallen’
- ‘Een heel boek lezen over voeding kost me te veel moeite’
- ‘Ik heb echt geen zin om te gaan wandelen of sporten’
Luiheid zit in ons allemaal. Iedereen wil een vaatwasser, we betalen met liefde wat centjes meer als we daarmee tijd of moeite besparen, en hele bedrijven zijn opgericht om ons leven een stukje makkelijker te maken. Het is fijn om even niets te hoeven doen; dolce far niente.
Maar wat is dan de oorzaak van luiheid? Zitten er evolutionaire voordelen aan lui zijn? En hoe kan je luiheid overwinnen? Dit blog geeft je antwoord op deze vragen, met afsluitend een aantal tips voor luie mensen die willen afvallen.
Wat is de oorzaak van luiheid?
Luiheid heeft een evolutionaire oorsprong. Voor onze voorouders met een nomadische levensstijl was het belangrijk om energie te besparen. Het leven was immers onvoorspelbaar.
Er was niet altijd iets te eten. Je moest kunnen vechten of vluchten als een situatie daarom vroeg. En je kon maar beter je behoeften bevredigen, want je wist niet wat de volgende dag zou brengen. Dus waarom zou je kostbare energie verspillen aan dingen die je op de korte termijn niets opleveren? (Bron: psychology today)
Tegenwoordig ziet ons leven er natuurlijk heel anders uit. We zijn niet enkel meer bezig met overleven en het vinden van voedsel. We hoeven geen energie te besparen voor onze overleving; het is juist onze sedentaire levensstijl die problemen oplevert.
We dromen niet van een succesvolle jacht, maar van een fit en slank lichaam, van mooie reizen of een groot koophuis. Allemaal visies voor de toekomst, ofwel langetermijndoelen waarvoor je op korte termijn iets moet inleveren om er later wat voor terug te krijgen. Evolutionair gezien is dat ingewikkeld.
Luiheid en de moderne mens
Kortom, voor de moderne mens is het veel belangrijker geworden om plannen te maken voor de toekomst. Maar onze psychologie is zo snel nog niet veranderd: we doen liever iets wat bevredigend is op de korte termijn, dan dat we moeite doen voor een toekomstige beloning (die misschien niet komt).
Onze evolutionaire behoefte om energie te besparen, betekent dat we een voorkeur hebben voor gemak. We kiezen liever de weg van de minste weerstand. Wil je dus iets veranderen in je leven wat veel energie kost, dan moet óf je motivatie hoog genoeg zijn, óf je moet een manier vinden om de weerstand te verkleinen.
Hoe makkelijker het is om iets te doen, hoe minder motivatie je nodig hebt.
Zie ook ons artikel: makkelijk afvallen met 15 psychologische tips
5 psychologische basisbehoeften
Luiheid komt dan misschien voort uit een natuurlijke behoefte, dat maakt het nog niet wenselijk. Je hebt nou eenmaal dromen voor de toekomst en doelen te bereiken. Je wilt bijvoorbeeld graag afvallen en sporten, maar je kunt je er niet toe zetten. Hoe ga je daarmee om?
Het is belangrijk om te weten dat je gedrag, en daarmee luiheid, niet alleen voortkomt uit de behoefte om energie te besparen. In het e-book ‘Verander je gedrag in 6 stappen’ beschrijft gedragspsycholoog Suzie Geurtsen nog vier andere basisbehoeften die bijdragen aan het belangrijkste doel van een soort: overleven.
Wil je je luiheid overwinnen, je gedrag veranderen, dan zal je ook rekening moeten houden met deze psychologische behoeftes. Dit zijn ze:
1. Je behoefte om pijn te vermijden
Iedereen die kinderen of huisdieren heeft, weet dat je in de vroege opvoeding twee mogelijkheden hebt: belonen of straffen. Positieve of negatieve bekrachtiging. Dat heeft te maken het feit dat mensen en dieren een natuurlijke behoefte hebben om dingen die prettig zijn te herhalen en dingen die niet prettig zijn te vermijden. Veel van ons gedrag is gebaseerd op dit principe.
Luiheid valt hiermee ook heel goed te verklaren. Als je net begint met sporten is dat vaak geen fijn gevoel. Het kost moeite en doet misschien zelfs pijn aan je lichaam. Pas als je voelt dat je er beter in wordt, zal je er meer plezier aan beleven. Het zijn juist de moeilijke dingen die je op korte termijn wat kosten, die je op de lange termijn het meeste opleveren.
2. Je behoefte aan zekerheid
De wereld is in veel opzichten onvoorspelbaar. Dat is geen prettig gevoel. Om meer controle en voorspelbaarheid te creëren, hebben mensen de neiging om in hokjes te denken. We hebben een bepaald beeld van onszelf en denken in categorieën: knap / lelijk, sportief / lui, gezond / ongezond.
Daarnaast zijn we graag consistent en doen we dingen die passen bij ons zelfbeeld. Iemand die zichzelf ziet als a-sportief, zal dus niet zo snel een actieve vakantie plannen. En als je jezelf ziet als een lui persoon, zal je ook eerder lui gedrag laten zien. Allemaal manieren om jezelf en je omgeving beter te begrijpen.
Het schept orde in de chaos, maar kan je ook beperken als er geen ruimte is voor flexibiliteit. De werkelijkheid bestaat immers niet uit enkele smaakjes, maar uit een regenboog van mogelijkheden.
Waarom zwart-wit denken als het ook junglegroen-woestijngeel kan - Loesje
3. Je behoefte om bij een groep te horen
Onze behoefte om bij een groep te horen zorgt ervoor dat we gedrag van anderen kopiëren, vooral van anderen die dichtbij ons staan en waar je jezelf in herkent. Evolutionair gezien is dit ook logisch; de groep bracht je bescherming en het was veiliger om gedrag te kopiëren, dan om zelf op onderzoek uit te gaan.
Dit zie je bijvoorbeeld terug in eetgewoonten. We kopiëren vaak de eetgewoontes van mensen om ons heen. In dit artikel kan je er meer over lezen: Waarom jij meer eet, als anderen ook eten
Maar ook als je omringd bent door mensen die niet actief zijn, die graag ’s avonds bankhangen en verder niet sporten, is de kans aanwezig dat je dit gedrag overneemt. Luiheid kan dus ook worden gestimuleerd door je omgeving. Het tegenovergestelde is echter ook waar: sportieve mensen in je omgeving zorgen dat jij ook eerder sportief wordt.
Doordat we graag bij een groep horen, zijn we ook bang voor oordelen van anderen. Je hoort bijvoorbeeld vaak dat mensen bang zijn om te gaan hardlopen of om naar de sportschool te gaan, want 'wat zullen mensen daar wel niet van me vinden…' Luiheid wordt zo een vorm van zelfsabotage: als je niet probeert, kan je ook niet falen.
4. Je behoefte aan autonomie
Ben je een beetje allergisch voor dingen ‘moeten’? Maak je graag eigen keuzes en sla je ongevraagde adviezen in de wind? Geen zorgen, dat is heel normaal. Mensen hebben behoefte aan autonomie en willen vrij zijn om hun eigen keuzes te maken.
Al vanaf jonge leeftijd ontwikkelen we een eigen wil. Dat is niet zonder reden. Iemand die zich gemakkelijk dingen laat wijsmaken loopt het risico om misleid te worden. Autonomie en helpt het ons om gedrag te sturen en te overleven. Het maakt je minder afhankelijk van je ouders en leert je op eigen benen staan.
In de praktijk betekent dit dat verandering vanuit jezelf moet komen. Want als je niet autonoom gemotiveerd bent, is de kans op slagen niet zo groot. Zo houd je afvallen bijv. niet vol als je het doet om je partner of je dokter tevreden te stellen; je moet het echt zelf willen.
Hoe kan je luiheid overwinnen?
Als we onze goede voornemens niet nakomen en gedragsverandering mislukt, denken we vaak dat we gewoon te lui zijn. Dat is dus niet helemaal terecht. Er zijn een heleboel psychologische factoren die je gedrag sturen. Je daar bewust van worden, is de eerste stap.
Ook is luiheid geen vaststaand gegeven. Het is zowel een gewoonte, als het gevolg van hoe je jezelf ziet. Beide zijn dingen waar je invloed op hebt en die je kunt veranderen, door vanaf nu ander gedrag te kiezen.
Kortom, luiheid is te overwinnen. Hier volgen 4 tips voor hoe je dat kunt aanpakken.
1. Richt je op het veranderen van (luie) gewoontes
Je identiteit (‘ik ben lui’) vormt je gewoonten, maar je gewoonten vormen ook je identiteit. Je zou kunnen zeggen dat je identiteit zich vormt door wat je aan jezelf bewijst. Elke keer als je naar de sportschool gaat, laat je aan jezelf zien dat je sportief kunt zijn, waardoor je dit steeds meer gaat zien als deel van je persoonlijkheid. Het wordt dan makkelijker om te blijven sporten.
Je gewoontes veranderen doe je door:
- Eén gewoonte te kiezen die je wil veranderen
- Je omgeving ondersteunend te maken voor je gewoonte
- Een beloning te koppelen aan je gewoonte
- Heel klein te beginnen, met kleine stapjes
- Focus op gedrag (dit ga ik doen), niet op het resultaat (dit wil ik)
Lees meer in ons artikel over het aanleren van gezonde gewoontes. Of vraag direct ons gratis e-book over zelfdiscipline aan waar we je leren hoe je met een slimme strategie vaker slanke keuzes maakt en doet waar je geen zin in hebt.
2. Omring jezelf met actieve mensen
Zoek situaties op met mensen die gewoontes hebben die jij ook graag wilt. In het geval van luiheid, zoek je bewust mensen op die sporten, ondernemend zijn of op een andere manier bezig zijn met zelfontwikkeling. Dit vergroot de kans dat jij gemotiveerd raakt om ook actiever te worden, omdat deze situatie jouw behoefte om bij de groep te horen activeert.
Een andere manier om je behoefte om bij een groep te horen in je voordeel te laten werken, is door met iemand af te spreken om samen wat te gaan doen. Wil je beginnen met sporten? Ga dan op zoek naar een sportomgeving waarin jij je prettig voelt. Dat kan zijn een sportschool waar mensen van alle soorten en maten komen, of juist enkel mensen van een bepaalde leeftijd. Een proefles is in dit geval een uitkomst.
3. Maak het zo gemakkelijk mogelijk
Als je luiheid wil overwinnen, is het belangrijk om realistische doelen te stellen. Je kunt wel vanaf nu 7 dagen in de week sporten, maar hoe realistisch is dat? Je begint ook niet met het trainen voor een marathon door 'm direct uit te lopen. Eerder hebben we het gehad over onze voorkeur voor gemak en onze afkeer voor dingen die op de korte termijn niets opleveren. Daarom: maak het zo gemakkelijk mogelijk.
Als je wilt gaan sporten, maar je woont 30 minuten van de sportschool en je sportkleding moet je nog uitzoeken, dan is de kans kleiner dat je gaat. Jouw behoefte aan energiebehoud wordt hier getriggerd: de extra stappen kosten energie, waardoor er weerstand ontstaat. Leg je sportkleding klaar en besluit je naar die andere sportschool te gaan aan het einde van de straat, dan is de drempel al veel lager.
Het is belangrijk om je gewoontes te ontwikkelen in kleine stapjes. Mensen denken vaak dat een rigoureuze aanpak effectiever is, maar niets is minder waar. Immers draait het ontwikkelen van nieuwe gewoontes om herhaling, niet om het resultaat.
4. Doe het op je eigen manier
Ga niet sporten omdat het moet. Sluit je niet aan bij x als je dat echt niet leuk vindt. Als jij echt een hekel hebt aan hardlopen, dwing jezelf dan niet om te gaan hardlopen. Respecteer je eigen autonomie, maar geef jezelf wel de kans om te ontdekken wat bij je past. Schrijf niet te snel dingen af, waarmee je toegeeft aan luiheid.
Als je geen zin hebt om te sporten, kijk dan naar andere vormen van beweging. Ben je geen lezer, luister dan naar een podcast. Word je kriegelig van calorieën tellen en je maaltijden invoeren in een app, verzin dan wat anders. Lui of niet, er is altijd wel een manier die bij jou past.
E-book: Zelfdiscipline verbeteren om af te vallen
In ons gratis e-book ontdek je hoe jij de zelfdiscipline ontwikkelt om wel te doen wat je te doen staat. Laat luiheid je gedrag niet bepalen, maar krijg van ons een slimme strategie om je discipline te vergroten.
Download het e-book snel!
